Gesualdo. Tenebrae Responsaria. Feria Quinta
Les Arts Florissants, Paul Agnew – direction
Harmonia Mundi 2023, HAF 8905363, TT: 76’14”

Emphasis, drama and theatricality – this is the recipe of Les Arts Florissants for Gesualdo’s Maundy Thursday responsories. It remains to be hoped that the next recordings for Good Friday and Holy Saturday will continue at the same level.

Po zakończeniu nagrań madrygałów Gesualda, Paul Agnew i Les Arts Florissants otwierają kolejne drzwi do muzyki księcia Venosy. Równocześnie z podwójną płytą CD z V i VI księgą madrygałów ukazał się pierwszy zestaw responsoriów na Wielki Tydzień, a ściślej na Wielki Czwartek. 

Stylistyczna bliskość jest niewątpliwa: dwie ostatnie księgi madrygałów i responsoria są świadectwem dojrzałego stylu Gesualda, charakteryzującego się wysokim stopniem wykorzystania chromatyki. Śmiałe harmonie w responsoriach służą do oddania muzycznymi środkami wyrazu cierpienia Chrystusa. Tworzą emocjonalnie poruszającą, wręcz wstrząsającą atmosferę religijną. To muzyka pasyjna w najgłębszym rozumieniu tego określenia. 

Na tych utworach spoczywa sława arystokraty kompozytora, który przeszedł do historii jako morderca swojej żony i jej kochanka. Jego manieryzm nie jest jednak jedynie świadectwem psychicznej niestabilności i poczucia winy. Pokazuje szczyt ostatniego etapu rozwoju renesansowego madrygału. W przypadku Gesualda responsoria są również dowodem na jego geniusz kompozytorski. Ten formalnie konserwatywny kompozytor okazuje się muzycznym odpowiednikiem Caravaggia przedstawianiu przeciwieństw, takich jak miłość i nienawiść, piękno i brzydota, chwała i groza. 

Les Arts Florissants pod dyrekcją Paula Agnew prezentują najwyższy poziom, zarówno wokalny, jak i interpretacyjny. Charakterystyczne barwy poszczególnych śpiewaków i brzmienie zespołu jako całości są doskonale wyważone. W ich śpiewie słychać zarówno “renesansową” interpretację tekstu i jak i wyrażaniem ludzkich afektów, charakterystycznych dla muzyki baroku. Na uwagę zasługuje także żywe podejście dyrygenta do materiału nutowego: precyzja i konsekwencja w oddawaniu znaczenia poszczególnych słów i rygorystyczna dbałość o retorykę wyrazu śmiałych harmonii. To zdecydowanie odróżnia to nagranie od innych, które znam. 

Emfaza, dramaturgia i teatralność – oto przepis Les Arts Florissants wielkoczwartkowe responsoria Gesualda. Pozostaje mieć nadzieję, że kolejne nagrania na Wielki Piątek i Wielką Sobotę będą kontynuowane na tym samy poziomie. 

Robert Majewski © 2023