Lalande, Fiocco, Pollio. Ténèbres et Abysses: Leçons pour la Semaine Sainte
Eugénie Lefebvre, Ensemble Leviathan, Lucile Tessier – direction
Chateau De Versailles 2023, TT: 60’00”

The recording is really very exciting. I wish there were more surprises like this album

W siedemnasto i osiemnastowiecznej Europie praktykowano kilka tradycji muzyki na Wielki Tydzień. W Niemczech były to oratoria, oparte na ewangelicznych opowieściach o męce i śmierci Jezusa. We Włoszech powstało wile utworów do tekstu średniowiecznej sekwencji Stabat mater. Z kolei we Francji najczęściej sięgano po tekst biblijnej lamentacji Jeremiasza. Nazywano je Leçons de Ténèbres (Ciemne jutrznie) i wykonywano w Wielki Czwartek, Wielki Piątek i w Wielką Sobotę, a więc w czasie tak zwanego Triduum Paschalnego. Do najbardziej znanych utworów tego rodzaju należą te autorstwa François Couperina i Marca-Antoine’a Charpentiera. 

Na niniejszej płycie znalazły się utwory znacznie mniej rozpoznawalne, a niektórzy kompozytorzy mogą być nawet dla większości melomanów zupełnie nieznani. Dotyczy to zwłaszcza Pierre’a-Louisa Pollio. Jak czytamy w książeczce, jego dorobek jest pokaźny i został odkryty na nowo dopiero niedawno. Zajmował niewielkie stanowiska w Aire-sur-la-Lys i Péronne, następnie kierował kapelą Sainte-Chapelle w Dijon, po czym został mianowany maître de chapelle w katedrze w Beauvais. Następnie przeniósł się do kolegiaty w Soignies i ostatnie lata życia spędził na kopiowaniu swoich dzieł, wśród których znajduje się kilka kompletnych zestawów Leçons de Ténèbres. Nagrany na płycie utwór śpiewano w Wielką Sobotę. Nosi on wyraźne ładunek dramatyzmu i pokazuje wpływ stylu włoskiego, który stawał się coraz bardziej popularny we Francji w drugiej połowie XVIII wieku. 

Pollio był uczniem innego mało znanego kompozytora, Josepha Michela. Nie wiadomo, kiedy i gdzie się urodził. Zmarł w Dijon w 1736 roku. Ponieważ tam też studiował, wydaje się prawdopodobne, że urodził się w Dijon lub w jego pobliżu. Od 1709 roku do śmierci pracował jako maître de musique du roi w tamtejszej Sainte-Chapelle. Nie zachowało się wiele jego utworów. Wiadomo, że napisał trzy wielkie motety w stylu wersalskim – jeden z nich zaginął. Skomponował też kilka kompletów Leçons de Ténèbres. 

Program albumu otwierają Ciemne jutrznie Josepha-Henry’ego Fiocco, urodzonego w Niderlandach Austriackich, czyli na terenie dzisiejszej Belgii. Jego ojciec pochodził z Wenecji, ale przeprowadził się do Brukseli. Josepha-Henry w 1731 roku osiadł w Antwerpii, gdzie objął stanowisko chórmistrza w katedrze, jako następca Willema de Fescha. W 1737 r. powrócił do Brukseli, gdzie zastąpił Pierre’a Hercule Bréhy’ego na stanowisku chórmistrza kolegiaty St Michel et Ste Gudule. Do jego obowiązków należało kształcenie chórzystów. Zmarł w wieku 38 lat. Fiocco pozostawił komplet dziewięciu Leçons de Ténèbres, w których widać mieszankę stylu francuskiego i włoskiego. Na uwagę zasługuje fakt, że wszystkie utwory zawierają partię obbligato dla wiolonczeli, a niektóre nawet dla dwóch wiolonczel. Zapewne to było powodem, że wykonawcy sięgnęli po jego utwory, gdyż rola niskich instrumentów, w szczególności wiolonczeli i fagotu, może być uznana za główny temat tego nagrania. W książeczce dołączonej do płyty obszernie to opisano. 

Program zamyka jedna z Leçons de Ténèbres Lalande’a. Mamy tu do czynienia z czysto francuskim stylem i można zrozumieć, dlaczego Lalande był ulubionym kompozytorem muzyki sakralnej na dworze Ludwika XIV. 

Omawiane nagranie jest doprawdy niezwykle ekscytujące. Eugéne Lefebvre zasługuje na uznanie za sposób wykonywania partii wokalnych, który jest bardzo zróżnicowany: dramatyczny – gdy zachodzi potrzeba, i bardziej powściągliwy – gdy wymaga tego tekst i intencje kompozytorów. Akompaniujący śpiewaczce instrumentaliści doskonale też to potrafią odczytać, a dodatkowej ekspresji dodaje wysoki stopień improwiazacji w realizowanych partiach continuo. 

Reasumując, chciałoby się więcej takich niespodzianek jak ten album. 

Robert Majewski © 2023

Płytę można kupić tutaj albo tutaj.