Kyriakos Kalaïtzidis: Christmas at the Castle
Spyridon Antonopoulos, En Chordais, Psaltikon
Capella Records 2025, CR-43, TT: 73’00”

„Christmas at the Castle” – muzyczna opowieść o Bożym Narodzeniu w duchu bizantyjskim i greckiej tradycji, stworzona przez Kyriakosa Kalaïtzidisa na podstawie prozy Alexandrosa Papadiamantisa, jest dziełem wyjątkowym zarówno pod względem artystycznym, jak i muzykologicznym. To nie jest zwykły album świąteczny – to trzyczęściowa kronika dźwiękowa, w której słowo i muzyka splatają się w narrację o wierze, wspólnocie i nadziei w obliczu żywiołu. Adaptacja Vasiliki Nevrokopli, utrzymana w rytmie piętnastozgłoskowca, nadaje tekstowi epicki oddech, a kompozycja Kalaïtzidisa – oparta na systemie oktachordalnym i idiomie bizantyńskim – przenosi słuchacza w przestrzeń, gdzie hymnografia spotyka się z modalną ornamentyką i barwą instrumentów wschodniośródziemnomorskich. 

Program nagrania jest zbudowany z pieśni, recytacji i interludiów instrumentalnych, które odtwarzają dramaturgię opowiadania: od kontemplacji w domu papasa Frangoulisa (Ὁ ἴσκιος τοῦ Θεοῦ, „The Shadow of God”) przez dramatyczną podróż ku zamieci (Χιονισμένο μονοπάτι, „The Snow-covered Path”), aż po triumfalne wejście do świątyni i rozświetlenie jej „świętymi ogniami” (Ἅγιες φωτιές, „Holy Fires”). Modalne opracowania – w tonach pierwszym, plagalnym, legetos czy agia – ukazują mistrzostwo Kalaïtzidisa w syntezie tradycji bizantyńskiej z elementami demotycznymi i subtelną dramaturgią narracyjną. Szczególnie poruszające są fragmenty, w których muzyka ilustruje figuralnie tekst: w „Πυξίδα” („The Compass”) krzyż staje się „kompasem”, a modlitwa – „żaglem”, co kompozytor oddaje poprzez kontrast statycznych isonów i ruchliwych melizmatów. 

Wykonanie jest znakomite. Psaltikon pod kierunkiem Spyridona Antonopoulosa wnosi autentyczną barwę chóru bizantyńskiego, opartą na głębokiej znajomości źródeł i praktyki śpiewu, a En Chordais, z Kalaïtzidisem przy oudcie, tworzy bogaty pejzaż instrumentalny, w którym oud, kanun, skrzypce i perkusje dialogują z głosem w subtelnej grze kolorów. Antonopoulos – muzykolog i śpiewak – nadaje całości wymiar badawczy i artystyczny zarazem, a jego interpretacja jest pełna retorycznej klarowności i duchowej intensywności. Zespół En Chordais, od lat ceniony na świecie za rekonstrukcje muzyki śródziemnomorskiej, potwierdza tu swoją klasę – każdy detal jest przemyślany, a ekspresja pozostaje wolna od przesady. 

„Christmas at the Castle” jest nie tylko hołdem dla Papadiamantisa – „świętego literatury greckiej” – lecz także świadectwem żywotności bizantyńskiego idiomu w XXI wieku. To muzyka, która łączy sacrum i narrację, tradycję i nowoczesność, tworząc przestrzeń kontemplacji i wspólnotowego świętowania. W czasach, gdy świąteczne albumy często popadają w banał, ten projekt jawi się jako dzieło głębokie, zakorzenione w kulturze i otwarte na uniwersalny wymiar misterium Bożego Narodzenia. 

Robert Majewski © 2025 

Płyty można posłuchać w serwisie Apple Music.