Johann Daniel Pucklitz: Opera omnia vol.1. Cantatas and Masses
Gudrun Sidonie Otto – sopran, Elvira Bill – alto, Georg Popultz – tenor, Thilo Dahlmann – bass, Goldberg Baroque Ensemble, Goldberg Vocal Ensemble, Andrzej Szadejko – direction
Musikproduktion Dabringhaus und Grimm (MDG) 2025, MDG 902 2373-6, TT: 68’21”

Andrzej Szadejko po raz kolejny przenosi nas w dźwiękowy pejzaż osiemnastowiecznego Gdańska. Najnowsza płyta wydawnictwa Musikproduktion Dabringhaus und Grimm (MDG), zatytułowana Johann Daniel Pucklitz – Cantatas and Masses, inaugurująca cykl Opera Omnia, stanowi nie tylko pierwsze kompletne nagranie mszy i kantat tego kompozytora, lecz także kolejny etap w wieloletnim procesie przywracania światu zapomnianego gdańskiego dziedzictwa muzycznego. 

Muzyka w rytmie roku liturgicznego 

Na albumie znalazły się dwie msze – Missa in D i Missa in C – oraz pięć kantat przeznaczonych na kolejne niedziele po Objawieniu Pańskim: Der Herr ist in seinem heiligen Tempel, Du hast den guten Wein bisher behalten, Dein Schade ist verzweifelt böse, Erwecke dich, Herr i Herr, hast du nicht guten Samen auf deinen Acker gesat? 
Układ programu, wierny cyklowi liturgicznemu, pozwala słuchaczowi śledzić rozwój idiomu Pucklitza – od barokowej zwięzłości po niemal klasycystyczną klarowność i przejrzystość formy. 

W Missa in D uwagę przykuwa monumentalna fuga o chromatycznej fakturze, kontrastująca z dynamicznym Gloria, w którym polifonia przeplata się z żywą homofonią i świetlistym brzmieniem trąbki clarino. Z kolei Missa in C ukazuje bardziej introspektywną stronę twórczości kompozytora – pełną liryzmu, a zarazem architektonicznej równowagi. 

Kantaty Pucklitza odsłaniają jego talent dramatyczny i nieprzeciętną wyobraźnię retoryczną. W Herr, hast du nicht guten Samen auf deinen Acker gesat? obraz „siewu ziarna” zilustrowany został nieustannym, triolowym motywem szesnastkowym, niemal malarsko ukazującym ideę wzrostu i ruchu życia. Natomiast chór otwierający Du hast den guten Wein bisher behalten – oparty na ewangelicznej scenie przemiany wody w wino – rozbrzmiewa radością i blaskiem, potęgowanym przez akustykę gdańskiego kościoła św. Jana, w którym dokonano nagrania. 

Johann Daniel Pucklitz – nieortodoksyjny wizjoner z Gdańska 

Johann Daniel Pucklitz (1705–1774) to dziś jedna z najciekawszych postaci muzycznego Gdańska XVIII wieku – kompozytor, muzyk miejski, organizator życia koncertowego, a przede wszystkim indywidualista o niezwykłej wyobraźni. Przez całe życie związany z Gdańskiem, pełnił funkcję muzyka miejskiego i członka kapeli kościoła Mariackiego. Dzięki jego testamentowi, w którym przekazał rękopisy kościołowi św. Jana, jego spuścizna przetrwała do naszych czasów. 

Jego język muzyczny zdumiewa oryginalnością i śmiałością. Pełen jest nieoczekiwanych progresji harmonicznych, zaskakujących zwrotów melodycznych i rytmicznych, dramatycznych kontrastów oraz niezwykle barwnej orkiestracji. Pucklitz sięga po instrumenty rzadko spotykane – violettę, obój d’amore, corno da caccia, bombardę, szklaną harfę – tworząc dźwiękowy świat o wyjątkowej barwie i emocjonalnym napięciu. W jego muzyce przenikają się style barokowy, sentymentalny, galant i rokokowy – splecione w jedną, nieortodoksyjną, pełną wyobraźni całość. 

Szadejko i jego zespoły – mistrzowie stylu i ducha 

Zasługą Andrzeja Szadejki jest nie tylko przywrócenie światu muzyki Pucklitza, lecz także stworzenie wzorcowej interpretacji łączącej muzykologiczną rzetelność z duchową intensywnością. To właśnie on „odkrył” Pucklitza dla współczesnych melomanów – jego wcześniejsze płyty, Musica Baltica Vol. 1: Baroque Cantatas from Gdańsk oraz Oratorio Secondo – Musica Baltica Vol. 9, ujawniły kunszt i oryginalność stylu kompozytora, zdobywając uznanie w Polsce i za granicą. 

W Cantatas and Masses Szadejko prowadzi Goldberg Baroque Ensemble i Goldberg Vocal Ensemble z godną podziwu precyzją i wrażliwością. Instrumentaliści grają na instrumentach historycznych z pełnym wyczuciem stylu, unikając manieryzmu, a ich brzmienie jest klarowne, świetliste i doskonale zrównoważone. Chór imponuje elastycznością i spójnością frazy – chóralne tutti mają siłę oratoriów Händla, lecz zachowują kameralną czułość gdańskiej liturgii. Soliści tworzą prawdziwą galerię osobowości: Gudrun Sidonie Otto (sopran) czaruje czystością brzmienia i subtelną ekspresją – jej aria w Dein Schade ist verzweifelt böse to wzorzec elegancji i emocjonalnej precyzji. 
Elvira Bill (alt) wnosi ciepło i głębię – jej Moderato z ostatniej kantaty rozjaśnia przestrzeń spokojem i światłem. Georg Poplutz (tenor) zachwyca retoryczną dykcją, przypominającą wzorce lipskiej szkoły, a Thilo Dahlmann (bas-baryton) nadaje partii basowej szlachetność i monumentalny oddech. 

Muzyka, która oddycha przeszłością 

Cantatas and Masses to nagranie, które łączy artystyczny kunszt, erudycję i emocjonalną głębię. Dzięki pasji Andrzeja Szadejki oraz mistrzostwu zespołów Goldberg Baroque. Ensemble i Goldberg Vocal Ensemble, twórczość Johanna Daniela Pucklitza odzyskuje należne jej miejsce w historii europejskiego baroku. 

To muzyka, która zaskakuje, wzrusza i inspiruje – żywy głos dawnego Gdańska przemawiający z niezwykłą świeżością do współczesnego ucha. 

Na marginesie 

Na koniec – drobna łyżeczka dziegciu w tym szlachetnym naczyniu miodu. Wydawnictwo Musikproduktion Dabringhaus und Grimm (MDG), mimo całej swej rzetelności i wysokiej klasy produkcji, nie ustrzegło się niedopatrzenia edytorskiego. Brak polskiego tłumaczenia tekstów w książeczce można jeszcze usprawiedliwić specyfiką międzynarodowego rynku, jednak rażący jest brak czcionki z polskimi znakami diakrytycznymi. Litery takie jak „ń”, „ą” czy „ś” w polskich nazwiskach odcinają się od reszty tekstu innym krojem – to drobiazg, lecz w tak dopracowanym wydawnictwie powinien być dopięty z równie pieczołowitą starannością, co sama muzyka. 

Robert Majewski © 2025