Escape from the Shadows
Aleksandra Demowska-Madejska (altówka), Wojciecha Pyrć (fortepian)
Orphée Classics 2025, OC250501, TT: 63’00”

Album Escape from the Shadows Aleksandry Demowskiej-Madejskiej (altówka) i Wojciecha Pyrcia (fortepian), wydany w 2025 roku przez Orphée Classics, jest świadectwem niezwykłej syntezy badań muzykologicznych, refleksji nad historią oraz wysokiej kultury wykonawczej. To dzieło, które swój początek ma w czasie pandemii – okresie izolacji, a zarazem intensywnej pracy artystów nad repertuarem zapomnianym i odsuniętym w cień. Dopiero teraz otrzymało ono swoją fonograficzną premierę, stając się pełnym zapisem projektu, który łączy pasję badacza z wrażliwością interpretatora.

Program albumu wyrasta z idei przywracania pamięci o kompozytorach polskich żydowskiego pochodzenia, których losy – zdeterminowane przez XX-wieczną historię – sprawiły, że ich twórczość zniknęła z sal koncertowych. Płyta układa się w spójną opowieść, w której każdy utwór staje się osobnym głosem w dyskusji o tożsamości, wygnaniu i pamięci, a jednocześnie jest dowodem bogactwa rodzimej muzyki kameralnej.

Na szczególne wyróżnienie zasługuje Sonata na altówkę i fortepian Ety Tyrmand (1967), której światowa premiera fonograficzna stanowi ważny punkt programu płyty. Dzieło to, oparte na wyraźnej retoryce tematycznej i kunsztownym wykorzystaniu idiomu altówki, łączy tradycję neoklasyczną z subtelnymi akcentami modernistycznymi. Demowska-Madejska wydobywa z partii altówki niezwykłą głębię kolorystyczną, a towarzyszący jej Pyrc daje partii fortepianowej niezbędną motorykę i klarowność.

Aleksander Weprik, reprezentowany jest na płycie przez Kaddish op. 6 (1925) – utwór nasycony ekspresją liturgiczną i żydowską modalnością. Tu interpretacja sięga po szerokie spektrum barw – od niemal wokalnych fraz altówki, poprzez dramatyczne kontrasty dynamiczne, aż po wytłumione, medytacyjne zakończenia. Utwór brzmi niczym lament, ale zarazem afirmacja duchowej siły muzyki.

W Sonacie op. 28 Mieczysława Wajnberga (1945/2008) dominuje dramatyzm i ostrość języka, pełna kontrastów narracja – od zgeometryzowanej rytmiki po chwile lirycznego wyciszenia. Wajnberg, silnie związany z idiomem moskiewskim, nie traci tu jednak warszawskich korzeni – w konstrukcji frazy i melodyce słychać echo polskiej tradycji muzycznej. Wykonawcy nadają dziełu intensywność emocjonalną bez nadmiernej emfazy, prowadząc narrację z klarowną logiką i dramaturgią.

Z kolei Karol Rathaus reprezentowany jest na albumie przez Rapsodię notturna op. 66 (1950). Utwór, oryginalnie przeznaczony na wiolonczelę, w opracowaniu na altówkę autorstwa Demowskiej-Madejskiej nabiera nowych barw. Charakterystyczne dla Rathausa napięcia harmoniczne i chromatyczne linie melodyczne zyskują tu głębsze brzmienie, a sama altówka staje się instrumentem, który potrafi ukazać zarazem ekspresję, jak i refleksyjność nocnej medytacji.

Serenada Jerzego Fitelberga (1943) wnosi element neoklasycznej przejrzystości, niemal ironicznego dystansu wobec formy. Jej lekkość, taneczny puls i subtelna kantylena kontrastują z dramatyzmem poprzednich dzieł, a jednocześnie uzupełniają całość programu. Demowska-Madejska i Pyrć wydobywają tu charakterystyczną dla Fitelberga grę między ironią a nostalgią, ukazując różnorodność polskiej muzyki emigracyjnej.

Romans op. 32 Ignacego Friedmana (1910), pierwotnie napisany na skrzypce lub wiolonczelę, w altówkowym opracowaniu staje się pełnym wdzięku miniaturowym poematem lirycznym. Utwór, pozornie lekki, zyskuje w interpretacji Demowskiej-Madejskiej głębię emocjonalną – staje się muzycznym epilogiem, w którym melancholia miesza się z afirmacją piękna.

Całość programu układa się w narrację wielowymiarową – od lamentu i zadumy, przez dramatyzm i gęstość faktury, aż po ironiczny dystans i subtelną lirykę. W tym bogactwie odnajdujemy pełną świadomość wykonawców, którzy potrafią budować napięcia, podkreślać kontrasty, a zarazem zachować spójność dramaturgiczną całego albumu.

Największą siłą Escape from the Shadows pozostaje jednak relacja między altówką i fortepianem. Demowska-Madejska ukazuje instrument w pełni jego potencjału – nie tylko jako narzędzie ekspresji melancholijnej, ale także jako nośnik dramatyzmu i subtelnej gry barw. Pyrć jest partnerem wymarzonym dla altowiolistki: jego fortepian stanowi zarówno tło, jak i równoprawny głos dialogu, tworząc z altówką relację opartą na precyzyjnej równowadze.

Album jawi się jako świadectwo niezwykłej wrażliwości i muzykologicznej rzetelności. To projekt, który od pandemicznych poszukiwań repertuarowych przeszedł drogę do pełnowymiarowego wydawnictwa fonograficznego, dokumentującego historię i zarazem nadającego jej nowe życie. Escape from the Shadows nie jest jedynie nagraniem – to akt pamięci, a także dowód na to, że muzyka, nawet jeśli przez dekady pozostawała w cieniu, potrafi rozbłysnąć z nową siłą dzięki wnikliwości i pasji wykonawców.

Robert Majewski © 2025

Albumu można posłuchać w serwisie Spotify.